Czy na urlopie macierzyńskim można pracować?

Urlop macierzyński ma na celu zapewnienie matkom możliwości opieki nad nowo narodzonym dzieckiem oraz ochrony ich zdrowia po porodzie. Wiele kobiet zastanawia się jednak, czy w trakcie tego urlopu mogą podjąć pracę, a jeśli tak, to czy wpłynie to na prawo do zasiłku macierzyńskiego.

W niniejszym artykule omówimy, na jakich zasadach możliwe jest łączenie pracy z urlopem macierzyńskim i jakie są konsekwencje takiej decyzji. Na początku przypomnimy również podstawowe informacje – czym jest urlop macierzyński i jaki wtedy przysługuje zasiłek.

Czym jest urlop macierzyński?

Urlop macierzyński to obowiązkowy urlop, który przysługuje każdej pracownicy, która jest zatrudniona na umowę o pracę i urodziła dziecko. Długość urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi od 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka do 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci.

Część urlopu macierzyńskiego pracownica może wykorzystać przed przewidywaną datą porodu, ale nie więcej niż 6 tygodni. Jeżeli nie korzystała z urlopu macierzyńskiego przed porodem to urlop macierzyński rozpoczyna w dniu porodu.

Po porodzie matka musi obowiązkowo wykorzystać 14 tygodni urlopu. To czas przeznaczony na odpoczynek po porodzie i opiekę nad noworodkiem. Nie można z niego zrezygnować. Matka może natomiast zrezygnować z pozostałych 6 tygodni urlopu i powrócić do pracy, pod warunkiem, że pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko, który w celu sprawowania tej opieki przerwie działalność zarobkową lub pracownik-inny członek najbliższej rodziny. Jest to tzw. urlop tacierzyński.

Warto dodać, że po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego dobrowolnie można wziąć urlop rodzicielski. Co do zasady trwa on 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub 43 tygodnie w przypadku porodu mnogiego. Przysługuje on obojgu rodzicom, przy czym każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni takiego urlopu. Jeśli więc matka wykorzysta 32 tygodnie urlopu, kolejne 9 tygodni powinien wykorzystać ojciec lub urlop przepadnie.

Zasiłek macierzyński

Podczas urlopu macierzyńskiego nie dostajemy wynagrodzenia. Za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego przysługuje jednak zasiłek macierzyński.

Za cały okres urlopu macierzyńskiego wynosi on 100% podstawy wymiaru i jest to średnia z 12 miesięcy. Oznacza to, że przebywając na macierzyńskim, otrzymamy całość pensji. Jeśli zatrudnieni jesteśmy krócej niż rok wynagrodzenie zostanie obliczone na podstawie średniej z pełnych, przepracowanych miesięcy. Z kolei za cały okres urlopu rodzicielskiego zasiłek przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru.

W terminie nie później niż 21 dni po porodzie można złożyć wniosek o wypłacanie zasiłku w stałej uśrednionej wartości. Będzie on wtedy wynosił 81,5% podstawy wymiaru przez cały okres trwania urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Nie dotyczy to urlopu rodzicielskiego w części przysługującej wyłącznie drugiemu rodzicowi dziecka. Za tę część urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Co ważne – prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje nie tylko osobom zatrudnionym na umowę o pracę, ale także osobom niebędącym pracownikami, ale pod warunkiem, że w dniu porodu są zgłoszone do ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek macierzyński może więc dostać osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, która opłaca dobrowolnie składkę chorobową.

Czy można pracować na urlopie macierzyńskim i jednocześnie pobierać zasiłek?

Kodeks pracy nie zawiera zakazu podejmowania pracy na urlopie macierzyńskim. Dlatego uważa się za dopuszczalne, by pracownica podczas urlopu macierzyńskiego mogła podjąć pracę.

Nie ma przeciwwskazań prawnych, by pracę mogła świadczyć zarówno dla tego samego pracodawcy, który udzielił jej urlopu, jak i dla innego. Może mieć to miejsce w oparciu o umowę o pracę, na podstawie umów cywilnoprawnych czy też w ramach prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Istnieją jednak pewne ograniczenia, o których warto wiedzieć.

Praca u dotychczasowego pracodawcy podczas urlopu macierzyńskiego

U pracodawcy, z którym mamy podpisaną umowę o pracę i który udzielił urlopu macierzyńskiego nie jest możliwe wykonywanie dotychczasowej pracy podczas urlopu macierzyńskiego. Pracę w ramach istniejącego już stosunku pracy można podjąć dopiero po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, czyli dopiero w trakcie urlopu rodzicielskiego. Przy urodzeniu jednego dziecka jest to czas po upływie 20 tygodni.

Praca na urlopie rodzicielskim podlega jednak pewnym ograniczeniom – dopuszczalny jest jedynie niepełny wymiar czasu pracy, który nie przekracza ½ etatu. Wysokość zasiłku macierzyńskiego zostaje wówczas pomniejszona proporcjonalnie do wymiaru, w którym wykonywana jest praca.

Urlop macierzyński a nowa umowa o pracę u dotychczasowego pracodawcy

Czy przebywając na urlopie macierzyńskim pracownica może zawrzeć nową, drugą umowę o pracę z dotychczasowym pracodawcą? Jest to prawnie dopuszczalne, pod warunkiem, że będzie wykonywała nowe zadania, czyli inne niż te, które wynikają z jej dotychczasowych obowiązków. Z nowej umowy będą musiały być jednak odprowadzane odpowiednie składki, więc to rozwiązanie nie wydaje się korzystne finansowo.

Urlop macierzyński a umowa o pracę u innego pracodawcy

Pracownica w okresie urlopu macierzyńskiego może zawrzeć umowę o pracę z nowym pracodawcą i świadczyć ją w pełnym wymiarze. Nie musi o tym informować obecnego pracodawcy. Zawarcie takiej umowy nie powoduje utraty prawa do zasiłku macierzyńskiego u obecnego pracodawcy ani obniżenia jego wysokości.

Umowa zlecenia na urlopie macierzyńskim

Zarówno podczas urlopu macierzyńskiego, jak i urlopu rodzicielskiego kobieta może podjąć zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia. Dodatkowe zatrudnienie pozostaje bez wpływu na wysokość pobieranego zasiłku macierzyńskiego. Nie obowiązują również ograniczenia co do wymiaru czasu pracy.

Co ważne – pobieranie zasiłku macierzyńskiego stanowi odrębny tytuł do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Oznacza to, że w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego pracownica podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania tego zasiłku. Dlatego też z tytułu umowy zlecenia obowiązkowa jest tylko składka zdrowotna. Jeśli chce, może jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu zlecenia. W takiej sytuacji obowiązkowe będzie również ubezpieczenie wypadkowe.

Powyższe zasady dotyczą zarówno umowy zlecenia zawieranej z własnym pracodawcą, który udzielił urlopu macierzyńskiego, jak też z innym podmiotem.

Umowa o dzieło na urlopie macierzyńskim

Przebywająca na urlopie macierzyńskim pracownica może zawrzeć umowę o dzieło, zarówno ze swoim obecnym pracodawcą, jak i z innym podmiotem. Nie straci prawa do zasiłku, jego wysokość też nie ulegnie zmianie.

Ponieważ umowy o dzieło nie są oskładkowane nie trzeba odprowadzać z nich żadnych dodatkowych składek do ZUS. Oprócz zasiłku w pełnej wysokości kobieta otrzyma więc też pełne wynagrodzenie z tytułu wykonania umowy o dzieło.

W przypadku zawarcia umowy o dzieło z dotychczasowym pracodawcą trzeba tylko pamiętać o jednym. Wykonywane dzieło nie może być tym samym działaniem, które wykonywane jest w ramach normalnych obowiązków pracowniczych wynikających z zawartej z pracodawcą umowy o pracę.

Własna działalność gospodarcza na urlopie macierzyńskim

Pracownica przebywająca na urlopie macierzyńskim może rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej, a przez to łączyć pracę z opieką nad dzieckiem. Będzie nadal miała prawo do otrzymywania zasiłku macierzyńskiego w pełnej kwocie. Z powodu prowadzenia działalności zasiłek nie zostanie ani wstrzymany, ani zmniejszony. Prowadząc działalność gospodarczą trzeba jednak pamiętać o obowiązkach podatkowych oraz ubezpieczeniowych ZUS, które z niej wynikają.

Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pracownica może w dalszym ciągu świadczyć pracę w ramach stosunku pracy. Może również skoncentrować się na prowadzeniu własnego biznesu lub spróbować pogodzić obie te aktywności.

2024-09-11

Usługi księgowe
BRGS Biuro Rachunkowe Grzegorz Sasin
Warszawa (Praga)