Ochrona przed zwolnieniem z pracy – komu przysługuje?
16 maja 2022
Polski Ład 2.0 – zmiany podatkowe wchodzą w życie 1 lipca 2022 roku
27 czerwca 2022
Polskie przepisy dotyczące pracy pozwalają na jej wykonywanie także w niedziele i święta, choć tylko w określonych zawodach i sytuacjach. Za pracę w te dni pracownikowi należy się odpowiednia rekompensata.
Sprawdź, jakie dodatki przysługują za prace w niedziele i święta. Czy pracownik może odmówić pracy w te dni?
Niedziele i święta – dni wolne od pracy
Zgodnie z Kodeksem Pracy dniami wolnymi od pracy są niedziele oraz święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 roku wskazuje święta będące dniami wolnymi od pracy. Są nimi:
– 1 stycznia – Nowy Rok,
– 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
– pierwszy dzień Wielkanocy,
– drugi dzień Wielkanocy,
– 1 maja – Święto Pracy,
– 3 maja – Święto Konstytucji Trzeciego Maja,
– pierwszy dzień Zielonych Świątek,
– Boże Ciało,
– 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Święto Wojska Polskiego,
– 1 listopada – Wszystkich Świętych,
– 11 listopada – Święto Niepodległości,
– 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
– 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.
Możliwości pracy w tych okresach są w istotny sposób ograniczone.
Praca w niedziele i święta – kiedy jest dozwolona?
Praca w niedziele i święta może być wykonywana tylko w sytuacjach określonych w przepisach, które reguluje Kodeks Pracy.
Praca w niedziele i święta jest dozwolona:
– w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
– w ruchu ciągłym,
– przy pracy zmianowej,
– przy niezbędnych remontach,
– w transporcie i komunikacji,
– w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
– przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
– w rolnictwie i hodowli,
– przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w zakładach świadczących usługi dla ludności, gastronomii, zakładach hotelarskich, jednostkach gospodarki komunalnej, zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę, zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
– w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta;
– przy wykonywaniu prac polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi dni te są u niego dniami pracy lub zapewniających możliwość świadczenia ww. usług.
Praca w niedziele i święta – zakres godzin
Za pracę w niedziele i święta uważa się co do zasady pracę wykonywaną między godziną 6:00 rano danego dnia, a godziną 6:00 rano dnia następnego, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.
Pracownik, który pracuje w niedziele i święta nie jest zobowiązany do konkretnej liczby godzin spędzonych w pracy. Nie musi to być standardowe 8 godzin. Te kwestie powinien uzgodnić ze swoim pracodawcą.
Co ważne – każdy pracownik pracujący w niedzielę ma prawo do jednej wolnej niedzieli w ciągu czterech kolejnych tygodni pracy. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której pracownik świadczy pracę w więcej niż trzy kolejne niedziele. Nie dotyczy to pracownika zatrudnionego w systemie pracy weekendowej, który świadczy pracę wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.
Czy pracownik może odmówić pracy w niedzielę?
Jeśli pracodawca wyda pracownikowi polecenie stawienia się w pracy w niedzielę, ten nie może mu odmówić. Jeżeli mimo to zignoruje wydane polecenie i nie przyjdzie do zakładu, wówczas może to zostać potraktowane jako nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy. W przypadku braku porozumienia z pracodawcą może w konsekwencji dojść nawet do zwolnienia dyscyplinarnego.
Pracownicy, dla których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy
Pracownik, który należy do kościoła albo związku wyznaniowego, którego święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, może zwrócić się do pracodawcy o zwolnienie go z obowiązku wykonywania pracy w tym dniu. Wniosek powinien złożyć na siedem dni przed planowanym przez pracownika zwolnieniem. Pracodawca ma obowiązek uwzględnienia wniosku pracownika.
Za pracę w niedziele i święta – dzień wolny lub dodatek do wynagrodzenia
Pracownik, który świadczy swoje obowiązki w niedziele i święta, ma prawo do stosownej rekompensaty od zatrudniającego. Jest oto inny dzień wolny lub dodatek do wynagrodzenia.
Dzień wolny
W pierwszej kolejności pracownikowi przysługuje inny dzień wolny od pracy. Należy go udzielić:
– w zamian za pracę w niedzielę – w terminie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli; jeżeli dochowanie tego terminu nie jest możliwe, dzień wolny powinien być udzielony do końca okresu rozliczeniowego;
– w zamian za pracę w święto – do końca okresu rozliczeniowego.
Wolny od pracy dzień trzeba zaplanować z góry.
Do pracy w święto przypadające w niedzielę stosuje się przepisy dotyczące pracy w niedzielę.
Co ważne – pracownik, który wykonuje pracę dodatkową w niedzielę lub święto i przepracował mniej niż 8 godzin, ma prawo w zamian do całego dnia wolnego.
Jeżeli pracował w niedzielę lub święto więcej niż 8 godzin każda kolejna godzina traktowana jest jako praca w godzinach nadliczbowych. W takiej sytuacji pracownikowi należy się:
– dzień wolny za 8 godzin pracy oraz stosowne wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, wyliczone według zasad obowiązujących dla pracy w nadgodzinach
lub
– dzień wolny za 8 godzin pracy oraz za godziny nadliczbowe czas wolny od pracy w wymiarze 1:1 na wniosek pracownika lub 1:1,5 z inicjatywy pracodawcy.
Warto dodać, że w sytuacji, gdy w dniu wolnym wyznaczonym za pracę w niedzielę lub święto pracownik jest nieobecny w pracy, np. z powodu choroby, wówczas nie przysługuje mu inny, dodatkowy dzień wolny od pracy.
Dodatek do wynagrodzenia
Jeśli dzień wolny nie może zostać wykorzystany w wyżej wymienionych terminach, wówczas pracownikowi przysługuje prawo do dodatkowego wynagrodzenia, w wysokości 100% za każdą godzinę przepracowaną w niedzielę lub święto. Pracodawca powinien ustalić wysokość wynagrodzenia wynikającą z osobistego zaszeregowania pracownika, określonego stawką stałą lub miesięczną.
Przepisy o rekompensacie za pracę w niedziele i święta nie dotyczą osób, których praca świadczona jest w systemie weekendowym, czyli wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. Takie osoby nie otrzymują żadnych dodatków.
Nieprzestrzeganie przepisów o pracy w niedziele i święta
Jeżeli pracodawca zleca pracownikowi wykonywanie pracy w niedzielę i święta z innych względów, niż określa to Kodeks Pracy, popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika, z powodu naruszenia przepisów o czasie pracy. Z tego tytułu może ponieść konsekwencje i podlegać karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Praca w niedziele i święta w handlu
Praca w niedziele i święta w placówkach handlowych podlega odrębnej regulacji niż ta przewidziana w Kodeksie Pracy. Według tych przepisów w niedziele niehandlowe obowiązuje zakaz handlu. Otwarte mogą być jedynie apteki, stacje benzynowe, sklepy na dworcu, kwiaciarnie, lodziarnie, cukiernie, piekarnie i sklepy z prasą plus małe osiedlowe sklepy, gdzie za ladą stanie tylko i wyłącznie właściciel. W związku z tym pracownik ma w te dni wolne i nie musi przychodzić do pracy. Złamanie zakazu handlu grozi karą finansową do 100 000 złotych.
Usługi księgowe
BRGS Biuro Rachunkowe Grzegorz Sasin
Warszawa (Praga)