Kwota wolna od potrąceń w 2021 roku

Każdej osobie zatrudnionej na podstawie umowy o pracę przysługuje wynagrodzenie. W uzasadnionych przypadkach część tego wynagrodzenia może być potrącana przez pracodawcę. Niektóre potrącenia są obowiązkowe i dokonywane niezależnie od zgody pracownika, inne zaś dobrowolne, za jego zgodą. By zapobiec nadmiernym potrąceniom i zapewnić pracownikowi niezbędne środki do życia wprowadzono mechanizmy, które mają chronić jego wynagrodzenie.

Jakie są rodzaje i kolejność potrąceń? Co to jest kwota wolna od potrąceń a czym jest limit potrąceń? Czy wynagrodzenie zleceniobiorcy chronione jest tak samo, jak wynagrodzenie pracownika na etacie?

Poniżej odpowiadamy na te pytania. Podajemy również przykładowe wyliczenia kwoty wolnej od potrąceń dla pracownika pełnoetatowego i sprawdzamy, jakie zmiany wprowadzono w związku z epidemią koronawirusa.

Rodzaje i kolejność potrąceń z wynagrodzenia

Potrąceń z wynagrodzenia dokonuje się po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, zaliczki na podatek dochodowy oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego (jeżeli pracownik z nich nie zrezygnował).

Kolejność potrąceń jest ściśle określona przepisami Kodeksu pracy.

W pierwszej kolejności pracodawca dokonuje potrąceń ustawowych, obowiązkowych. Nie wymagają one uzyskania pisemnej zgody pracownika, którego dotyczą. Są to:

– świadczenia alimentacyjne,

– należności inne niż świadczenia alimentacyjne, np. niespłacone pożyczki zaciągnięte w banku, kredyty, grzywny,

– zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi i nierozliczone, np. kwoty na zakup materiałów biurowych, narzędzi, paliwa, czy koszty związane z podróżą służbową,

– finansowe kary porządkowe stosowane przez pracodawcę wobec pracownika – wśród nich są kary za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, nieusprawiedliwione nieobecności w pracy, stawianie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

Po tych obowiązkowych potrąceniach z wynagrodzenia możliwe są jeszcze potrącenia dobrowolne. Mogą to być np. raty pożyczki, którą pracownik otrzymał z kasy zapomogowo-pożyczkowej lub funduszu świadczeń socjalnych, kredyty bankowe, składki związkowe czy składki na dobrowolne grupowe ubezpieczenie pracownicze. Pracownik musi wyrazić pisemną zgodę na każde z tych potrąceń, wskazać ich cel i wysokość kwoty, którą pracodawca może mu potrącić z wynagrodzenia.

Kwota wolna od potrąceń i limity w wysokości potrąceń

Aby chronić wynagrodzenie pracownika przed zbyt dużymi potrąceniami i zapewnić mu jednocześnie niezbędne środki do życia przepisy prawa pracy ustanawiają kwotę wolną od potrąceń. Nie podlega ona zajęciom i musi zostać bezwzględnie wypłacona pracownikowi.

Kwota wolna jest różna w zależności od rodzaju potrącenia:

– potrącenia należności innych niż alimentacyjne – kwota wolna wynosi 100% wynagrodzenia minimalnego przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania,

– potrącenia zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi – kwota wolna wynosi 75% wynagrodzenia minimalnego,

– potrącenia kar pieniężnych, które zostały nałożone przez pracodawcę – kwota wolna wynosi 90% wynagrodzenia minimalnego,

– potrącenia na rzecz świadczeń alimentacyjnych – świadczenia na rzecz utrzymania dziecka uznaje się za wyjątkowo ważne, dlatego wobec dłużników alimentacyjnych stosuje się maksymalne środki przymusu spłaty; nie obowiązuje w ich przypadku kwota wolna od potrąceń,

– potrącenia dobrowolne – wysokość kwot wolnych zależy od tego, na czyją rzecz są dokonywane potrącenia; jeżeli należności potrącane są na rzecz pracodawcy kwota wolna wynosi 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przy potrącaniu innych należności kwota wolna wynosi 80% minimalnego wynagrodzenia.

Przepisy ustalają również maksymalną procentową wysokość wynagrodzenia, która może zostać zajęta.

Osobie, która jest zatrudniona na umowę o pracę można zająć maksymalnie 50% wynagrodzenia w przypadku długów niealimentacyjnych, przy zachowaniu jednak kwoty wolnej od potrąceń.

W praktyce oznacza to, że jeżeli pracownik zarabia najniższą krajową i ma długi niealimentacyjne nie można potrącić mu żadnej sumy, bo wysokość minimalnego wynagrodzenia jest jednocześnie kwotą wolną od zajęcia. Można to uczynić dopiero przy wyższych zarobkach, przy zachowaniu oczywiście kwoty wolnej od potrąceń i limitu.

W przypadku potrąceń na rzecz świadczeń alimentacyjnych limit wynosi maksymalnie 60% wynagrodzenia, bez kwoty wolnej. Pracownikowi pobierającemu minimalne wynagrodzenie może więc pozostać jedynie 40%.

Wysokość kwoty wolnej od potrąceń w 2021 roku

Konkretna wysokość kwoty wolnej od potrąceń jest zależna przede wszystkim od wynagrodzenia minimalnego, które obowiązuje w danym roku kalendarzowym – w 2021 wynosi ono 2800 zł brutto.

Obliczając wartość kwoty wolnej uwzględnia się także wymiar czasu pracy pracownika, rodzaj dokonywanego potrącenia, wysokość kosztów uzyskania przychodów, zwolnienie z podatku dochodowego od osoby fizycznej do 26 roku życia (PIT 0), stosowanie kwoty zmniejszającej zaliczkę na podatek dochodowy (PIT 2).

Na wysokość kwoty wolnej od potrąceń wpływa również to, czy pracownik jest uczestnikiem Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK), czyli programu oszczędzania na przyszłą emeryturę.

Poniżej przedstawiamy kwoty obowiązujące w 2021 roku, wyliczone dla pracowników pełnoetatowych, przy zastosowaniu podstawowych kosztów i kwoty zmniejszającej podatek.

Pracownik, który nie korzysta ze zwolnienia dla młodych i nie jest uczestnikiem PPK:

– 100% – 2061,67 zł
– 90% – 1855,50 zł
– 80% – 1649,34 zł
– 75% – 1546,25 zł

Pracownik, który nie korzysta ze zwolnienia dla młodych, ale jest uczestnikiem PPK (dokonuje wpłat podstawowych: 2% pracownik i 1,5% pracodawca):

– 100% – 1998,67 zł
– 90% – 1798,80 zł
– 80% – 1598,94 zł
– 75% – 1499,00 zł

Pracownik, który korzysta ze zwolnienia dla młodych, ale nie jest uczestnikiem PPK:

– 100% – 2198,67 zł
– 90% – 1837,46 zł
– 80% – 1758,94 zł
– 75% – 1649,00 zł

Pracownik, który korzysta ze zwolnienia dla młodych i jest uczestnikiem PPK (dokonuje wpłat podstawowych: 2% pracownik i 1,5% pracodawca):

– 100% – 2142,67 zł
– 90% – 1928,40 zł
– 80% – 1714,14 zł
– 75% – 1607,00 zł

Kwota wolna od potrąceń przy pracy na część etatu

W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy kwota wolna od potrąceń ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru etatu. Aby ją ustalić, najpierw należy obliczyć wysokość minimalnego wynagrodzenia brutto za pracę stosownie do wymiaru czasu pracy pracownika i od tej kwoty odjąć składki na ZUS i zaliczkę podatkową.

Oprócz kwoty wolnej od potrąceń osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu obowiązuje także górny limit zajęcia. Jeżeli długi wynikają z alimentów można zająć maksymalnie 60% wynagrodzenia, jeżeli długi powstały z innego tytułu – maksymalnie 50% wynagrodzenia.

Kwota wolna od potrąceń przy umowie cywilnoprawnej

Wynagrodzenie osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowa zlecenia, umowa o dzieło, kontrakty menedżerskie) również jest chronione.

Osoby te objęte są taką samą ochroną przed zajmowaniem wynagrodzeń, jak pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Muszą jednak być spełnione określone warunki:

– umowa zlecenia ma mieć charakter świadczenia powtarzającego się, trwać dłuższy czas,
– wynagrodzenie wypłacane jest w stałych okresach, np. płatne miesięcznie,
– dochód z pracy zleconej stanowi jedyne lub podstawowe źródło utrzymania dłużnika i jego rodziny.

Jeżeli te warunki są spełnione to wtedy w stosunku do dochodów zleceniobiorców będą stosowane te same zasady dokonywania potrąceń i ustalania kwoty wolnej od potrąceń, jakie obowiązują pracowników zatrudnionych na umowach o pracę. Oznacza to, że z ich wynagrodzenia będzie można potrącić maksymalnie 60% przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych i maksymalnie 50% przy egzekucji innych należności. Muszą też być uwzględnione obowiązujące w Kodeksie pracy kwoty wolne od potrąceń.

Świadczenia nieodpowiadające tym warunkom będą podlegać zajęciu w całości lub do wysokości zadłużenia. Nie obowiązują tu ani granice potrącenia, ani kwoty wolne od potrąceń.

Kwota wolna od potrąceń w czasie epidemii koronawirusa

W 2021 roku, w związku z epidemią koronawirusa, kwota wolna od potrąceń może być wyższa.

Pozwalają na to przepisy tzw. tarczy 3.0, czyli ustawy o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. Zgodnie z nimi pracownikowi, któremu zostało obniżone wynagrodzenie, np. w związku z wprowadzeniem przestoju ekonomicznego, lub członek rodziny pracownika utracił źródło dochodu, kwoty wolne od potrąceń ulegają zwiększeniu o 25% na każdego nieosiągającego dochodu członka rodziny, którego pracownik ten ma na utrzymaniu.

Przez członka rodziny rozumie się małżonka albo rodzica wspólnego dziecka oraz dziecko w wieku do 25. roku życia, a także dziecko, które ukończyło 25 lat, ale legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności, jeśli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, albo zasiłek dla opiekuna.

Usługi księgowe
BRGS Biuro Rachunkowe Grzegorz Sasin
Warszawa (Praga)