Nabycie sprawdzające – nowe uprawnienie organów podatkowych

W ramach reform „Polskiego Ładu” od 2022 roku Krajowa Administracja Skarbowa zyska nowe uprawnienie kontrolne mające na celu uszczelnić system podatkowy. Wprowadzone zostanie tzw. nabycie sprawdzające. Organy podatkowe będą mogły sprawdzić, czy podatnik ewidencjuje sprzedaż na kasie fiskalnej i czy wydaje nabywcy paragon fiskalny.

Na czym polega nabycie sprawdzające? Kto będzie mógł dokonać kontroli i na jakich zasadach?

Czym jest nabycie sprawdzające?

Nabycie sprawdzające zostało zdefiniowane jako nabycie towarów lub usług w celu sprawdzenia wywiązywania się przez sprawdzanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego.

Oznacza to, że uprawniona do tego osoba będzie mogła przyjść do sklepu, czy punktu usługowego, zakupić towar lub usługę i sprawdzić, czy podatnik lub jego pracownik zarejestruje tę sprzedaż na kasie fiskalnej i wyda paragon. Co ważne, w trakcie czynności osoba sprawdzana może w ogóle nie być świadoma, że nabywca to urzędnik, który nabywa towar lub usługę w celu przetestowania jego zachowania jako sprzedawcy.

Kto będzie mógł dokonać nabycia sprawdzającego?

Nabycia sprawdzającego będzie mógł dokonać:

– pracownik urzędu skarbowego,
– pracownik urzędu celno-skarbowego,
– funkcjonariusz Krajowej Administracji Skarbowej.

Każda osoba uprawniona do tego będzie posiadała legitymację służbową i upoważnienie wydane przez naczelnika właściwego urzędu.

Upoważnienie będzie zawierać datę i miejsce wystawienia, oznaczenie organu, podstawę prawną, wskazanie sprzedającego oraz podpis osoby udzielającej upoważnienia. Brak któregokolwiek elementu oznacza, że upoważnienie powinno zostać uznane za nieważne, podobnie jak dokonane sprawdzenie.

Kto może być sprawdzany?

Sprawdzanym może być:

– każdy podatnik dokonujący sprzedaży towarów lub usług,
– osoba dokonująca w imieniu i na rzecz podatnika sprzedaży towarów lub usług.

Nabycie sprawdzające będzie mogło być dokonane na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w każdym punkcie, w którym podatnik (sprzedawca) dokonuje sprzedaży towarów lub usług. Nie ma przy tym znaczenia, czy ten konkretnie podatnik w przeszłości naruszał swoje obowiązki podatkowe lub czy stwierdzono wobec niego zwiększone ryzyko naruszenia prawa.

Jak będzie wyglądać nabycie sprawdzające?

Osoba uprawniona dokonuje nabycia sprawdzającego w miejscu sprzedaży towarów lub świadczenia usług.

Bezpośrednio po dokonaniu nabycia sprawdzającego, sprawdzający ma obowiązek:

– okazania sprawdzanemu legitymacji służbowej;
– poinformowania sprawdzanego, że dokonał właśnie nabycia sprawdzającego;
– pouczenia sprawdzanego o jego prawach i obowiązkach.

Osoba sprawdzająca ma też możliwość legitymowania osób kontrolowanych w zakresie niezbędnym do dokonania nabycia.

Po nabyciu towaru lub usługi

Przepisy regulują, co stanie się z towarem lub usługą zakupionymi w ramach nabycia sprawdzającego.

Towary nabyte w toku nabycia sprawdzającego

W odniesieniu do towaru, co do zasady, urzędnik kontrolujący zaraz po zakupie zwraca sprzedawcy dany towar wraz z paragonem fiskalnym dokumentującym jego zakup, jeżeli paragon ten został wydany.

Sprzedawca będzie miał obowiązek:

– przyjąć zwracany towar,
– przyjąć paragon fiskalny;
– zwrócić zapłatę otrzymaną za towar.

Jeżeli sprzedawca odmówi zwrotu, czeka go kara grzywny za wykroczenie skarbowe do 56 tys. zł. Oznacza to, że regulaminy w zakresie braku możliwości zwrotu po dokonaniu zakupu nie będą w tej sytuacji obowiązywały.

Jeżeli towar posiada właściwości, które pozwalają tylko na jednokrotną sprzedaż, wtedy urzędnik nie zwraca już tego towaru, chyba że sprzedawca zgodzi się na zwrot. Towar pozostanie wtedy w miejscu jego nabycia. Przykładem takiego towaru mogą być produkty gastronomiczne, jak np. lody.

Towar nie będzie zwracany, jeśli będzie stanowił dowód popełnienia przestępstwa, przestępstwa skarbowego, wykroczenia lub wykroczenia skarbowego podlegającego zatrzymaniu lub dokonaniu zajęcia albo zabezpieczenia na podstawie odrębnych przepisów. Sprawdzający nie odda takiego towaru, tylko zatrzyma go celem przeprowadzenia dalszych czynności. Przykładem takich towarów mogą być wadliwie oznakowane produkty akcyzowe czy podróbki produktów markowych.

Podobnie sytuacja wygląda ze zwrotem paragonu fiskalnego, którym po nabyciu sprawdzającym dysponuje urzędnik. Może on nie zwrócić paragonu sprzedawcy, jeżeli:

– sprzedawca odmówi zwrotu zapłaty otrzymanej za zwracany towar;
– jeżeli z uwagi na rodzaj towaru lub szczególne właściwości, nie jest możliwa jego ponowna sprzedaż;
– urzędnik odstąpi od zwrotu towaru.

Usługi nabyte w toku nabycia sprawdzającego

Jeżeli przedmiotem nabycia sprawdzającego nie będzie towar, ale usługa przepisy są nieco odmienne. Usługa, co do zasady, nie podlega zwrotowi. Jest to zrozumiałe, bo zwrot większości usług jest niemożliwy. Przykładem są wykonane usługi fryzjerskie, kosmetyczne, gastronomiczne, hotelowe, transportowe i wiele innych.

Wyjątek może dotyczyć usług płatnych z góry. Urzędnik sprawdzający zapłaci za wykonanie usługi, otrzyma paragon fiskalny, a usługa z jakichś przyczyn nie zostanie jednak wykonana. W takim przypadku sprzedawca będzie zobligowany do zwrotu urzędnikowi otrzymanej zapłaty oraz do przyjęcia zwracanego przez urzędnika paragonu sprzedaży.

Jeśli w ramach usługi otrzymuje się również towar należy go traktować jako integralną część usługi. Nie będzie on więc podlegał zwrotowi.

Dokumenty sporządzane z nabycia sprawdzającego

Z nabycia sprawdzającego sporządza się różne rodzaje dokumentów, w zależności od dokonanych ustaleń.

Jeśli urzędnik kontrolujący sprzedawcę nie stwierdzi żadnych nieprawidłowości sporządza jedynie notatkę zawierającą:

– datę i miejsce (adres) dokonania nabycia sprawdzającego,
– dane identyfikacyjne sprzedawcy,
– dane identyfikacyjne sprawdzającego,
– wartość sprzedaży brutto, w tym wskazanie kwoty należnego podatku od towarów i usług,
– numer paragonu fiskalnego oraz numer unikatowy kasy rejestrującej.

Sprzedawca dostanie jeden egzemplarz notatki potwierdzającej, że nie doszło do nieprawidłowości. Będzie mógł dołączyć ją do wewnętrznej dokumentacji zwrotów, tak aby nie musiał tworzyć dodatkowego potwierdzenia zwrotu w postaci protokołu.

W przypadku nieprawidłowości sporządza się bardziej szczegółowy protokół. Może to mieć miejsce, gdy:

– stwierdzono naruszenie realizacji obowiązków przez sprzedawcę,
– przedmiotem nabycia sprawdzającego są usługi, a nie towar,
– sprzedawca odmówił przyjęcia zwrotu towaru wraz z paragonem lub zwrotu zapłaty,
– zatrzymany towar lub paragon stanowi dowód popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.

Protokół poza tymi samymi danymi co w notatce służbowej będzie zawierał szczegółowy opis przebiegu nabycia sprawdzającego wraz ze wskazaniem rodzaju naruszenia przez sprzedawcę jego obowiązków. Mogą pojawić się tam informacje dotyczące:

– zwrotu towaru, paragonu, zapłaty,
– odmowy przyjęcia przez sprzedającego towaru wraz z paragonem,
– odmowy przyjęcia przez sprzedającego zapłaty za towar,
– braku podlegania zwrotowi towaru,
– realizacji usługi lub jej braku,
– innych stwierdzonych uchybień.

Protokół sporządzany będzie w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden otrzymać musi sprawdzany.
Poza notatką i protokołem sprawdzający, w celu dokumentowania nabycia sprawdzającego, będzie miał też prawo sporządzania szkiców, kopiowania, filmowania, fotografowania oraz dokonywania nagrań dźwiękowych.

Nabycie sprawdzające a kontrola celno-skarbowa lub kontrola podatkowa

Nabycie sprawdzające będzie odrębną instytucją od kontroli podatkowej i kontroli celno-skarbowej. Przeprowadzenie nabycia sprawdzającego nie będzie więc wykluczało możliwości dodatkowego przeprowadzenia u podatnika kontroli podatkowej i kontroli celno-skarbowej.

Kto będzie płacił za nabycia sprawdzające?

Wydatki ponoszone na nabycie sprawdzające będą pokrywane ze specjalnie utworzonego funduszu nabycia sprawdzającego, który będzie pozostawał w dyspozycji Ministerstwa Finansów i KAS. Środki na ten fundusz będą pochodziły z budżetu państwa.

Towary zakupione w toku nabycia sprawdzającego, które nie zostaną zwrócone sprawdzanemu, przejdą na własność Skarbu Państwa.

Usługi o charakterze osobistym nabyte w ramach nabycia sprawdzającego, np. usługa fryzjerska, kosmetyczna, hotelarska, które nie będą podlegać z racji ich charakteru zwrotowi, nie będą stanowiły dla pracownika czy funkcjonariusza KAS przychodu. Skorzysta on z nich na koszt budżetu państwa i, co do zasady, nie zapłaci od tych usług podatku.

2021-11-24

Usługi księgowe
BRGS Biuro Rachunkowe Grzegorz Sasin
Warszawa (Praga)