Urlop ojcowski przedsiębiorcy 2025 – kto może skorzystać i jak uzyskać zasiłek z ZUS?

Urlop ojcowski to przywilej, z którego mogą skorzystać nie tylko pracownicy etatowi, ale również przedsiębiorcy. Wielu właścicieli firm nie wie, że mają prawo do 14 dni wolnych od pracy na opiekę nad dzieckiem, a także do otrzymania zasiłku z ZUS. Co ważne – nie trzeba zawieszać działalności, aby z niego skorzystać. Warto jednak znać warunki, terminy i procedury, by uniknąć błędów i w pełni wykorzystać dostępne świadczenie.

Czym jest urlop ojcowski?

Urlop ojcowski to uprawnienie, z którego może skorzystać ojciec-pracownik oraz przedsiębiorca po narodzinach dziecka. Daje on szansę na spędzenie czasu z maluchem od pierwszych dni życia i aktywne wsparcie partnerki w tym wyjątkowym, ale często też wymagającym okresie.

Urlop ojcowski trwa 14 dni kalendarzowych – niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Można wykorzystać go jednorazowo lub w dwóch częściach – po 7 dni każda. Do okresu urlopu wliczają się weekendy i święta.

Z urlopu ojcowskiego można skorzystać najpóźniej do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia (ostatni dzień urlopu musi zawierać się w 12-miesięcznym okresie od daty narodzin dziecka). Po tym terminie prawo do urlopu bezpowrotnie przepada.

W przypadku adopcji dziecka urlop przysługuje do:

• upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu,
• nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.

Warto tu przypomnieć, że możliwość skorzystania z urlopu ojcowskiego została ograniczona czasowo do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia (lub upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu) na skutek nowelizacji Kodeksu pracy, która weszła w życie 26 kwietnia 2023 roku. Wcześniej obowiązywał okres ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia (lub upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu).

Urlop ojcowski to uprawnienie osobiste ojca – nie może być przeniesiony na matkę ani inną osobę.

Urlop ojcowski jest też niezależny od urlopu macierzyńskiego – ojciec może z niego skorzystać nawet wtedy, gdy matka przebywa jeszcze na swoim urlopie macierzyńskim. Jeśli ojciec zdecyduje się przejąć część urlopu macierzyńskiego od matki (czyli jest na „urlopie tacierzyńskim”), nadal może skorzystać z dodatkowych 14 dni urlopu ojcowskiego.

W okresie urlopu ojcowskiego ZUS wypłaca zasiłek.

Czy przedsiębiorca może skorzystać z urlopu ojcowskiego?

TAK – przedsiębiorca również może skorzystać z urlopu ojcowskiego i otrzymać z tego tytułu zasiłek z ZUS, pod warunkiem spełnienia określonych wymogów.

Zasiłek ojcowski – jakie warunki musi spełnić przedsiębiorca, aby go otrzymać?

Podstawowym warunkiem, jaki musi spełnić przedsiębiorca, aby otrzymać zasiłek za urlop ojcowski, jest podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Przedsiębiorcy muszą samodzielnie zgłosić się do tego ubezpieczenia, ponieważ nie jest ono automatyczne ani obowiązkowe. Zgłoszenia dokonuje się na formularzu ZUS ZUA, zaznaczając odpowiednie pole ubezpieczenia chorobowego.

Z urlopu ojcowskiego nie skorzysta więc przedsiębiorca, który:

• korzysta z „ulgi na start” w ZUS,
• opłaca preferencyjne składki ZUS lub pełny ZUS, ale zrezygnował z ubezpieczenia chorobowego.

Co ważne, w przypadku urlopu ojcowskiego nie jest wymagane 90-dniowe podleganie pod ubezpieczenie chorobowe (tzw. okres wyczekiwania), jak w przypadku innych świadczeń z ZUS. Oznacza to, że przedsiębiorca może zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, opłacić składkę za jeden miesiąc i od razu skorzystać z urlopu ojcowskiego oraz pobrać zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego. Z wnioskiem o zasiłek należy wystąpić do ZUS.

Oprócz opłacania ubezpieczenia chorobowego przedsiębiorca w dniu powstania prawa do zasiłku ojcowskiego nie może zalegać z żadnymi innymi opłatami w ZUS.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że urlop ojcowski nie przysługuje ojcu, który jest pozbawiony władzy rodzicielskiej lub nie utrzymuje kontaktów ze swoim dzieckiem oraz w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

Jak złożyć wniosek o urlop ojcowski jako przedsiębiorca?

Aby skorzystać z zasiłku ojcowskiego, przedsiębiorca musi złożyć w ZUS odpowiednie dokumenty. Są to:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (oryginał),
• wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego – formularz ZAO,
• wypełniony formularz ZUS Z-3b (zaświadczenie o wynagrodzeniu dla osób prowadzących działalność gospodarczą),
• inne dokumenty – np. oświadczenie o niewykorzystaniu urlopu ojcowskiego w pełnym wymiarze wcześniej (jeśli wymagane) lub postanowienie sądu o przysposobieniu (jeśli dotyczy).

We wniosku należy wskazać dokładne daty rozpoczęcia i zakończenia urlopu ojcowskiego.

Komplet dokumentów można złożyć do ZUS osobiście lub wysłać w postaci elektronicznej, najpóźniej jeden dzień przed rozpoczęciem urlopu ojcowskiego. Po zatwierdzeniu wniosku ZUS wypłaci zasiłek za zadeklarowany okres.

Ile wynosi zasiłek ojcowski dla przedsiębiorcy?

Zasiłek ojcowski dla przedsiębiorcy opłacającego składki wypłaca ZUS na takich samych zasadach, co dla pracownika zatrudnionego na umowę o pracę. Wysokość świadczenia to 100% podstawy wymiaru składek.

Przykładowo, dla przedsiębiorcy, który płaci „duży ZUS”, wraz ze składką chorobową:

• minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 5 203,80 zł (stan na 2025 rok),
• po odjęciu ustawowego wskaźnika 13,71% (czyli ok. 713,44 zł), podstawa zasiłku wynosi 4 490,36 zł,
• dzieląc przez 30 (przyjmowana liczba dni w miesiącu), otrzymujemy dzienną podstawę – ok. 149,68 zł,
• za 14 dni urlopu ojcowskiego ZUS wypłaci ok. 2 095,52 zł netto.

Czy zasiłek ojcowski podlega opodatkowaniu?

Nie – zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Nie odprowadza się od niego składek na ZUS, a cała kwota zasiłku trafia do przedsiębiorcy jako dochód nieopodatkowany.

Obniżenie składek społecznych ZUS

Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego zwalnia przedsiębiorcę z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy (chyba, że składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe opłaca za siebie na zasadzie dobrowolności). Podczas urlopu ojcowskiego osoba prowadząca działalność podlega obowiązkowo wyłącznie pod ubezpieczenie zdrowotne.

Jeśli przedsiębiorca nie przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalno-rentowych na czas urlopu ojcowskiego powinien wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych, a więc złożyć zgłoszenie ZUS ZWUA. Jednocześnie z dniem wyrejestrowania należy przekazać zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZZA.

W momencie otrzymania decyzji o przyznaniu zasiłku przedsiębiorca może więc obniżyć składki wpłacane na ubezpieczenie społeczne i zapłacić tylko za tę część miesiąca, w trakcie której nie przebywał na urlopie ojcowskim. Jedynie składkę zdrowotną zapłaci w pełnej kwocie (nie podlega ona bowiem proporcjonalnemu pomniejszeniu).

Przykładowo, dla przedsiębiorcy, który płaci „duży ZUS” standardowa składka społeczna wynosi 1 773,96 zł miesięcznie. Jeśli podczas urlopu ojcowskiego przepracuje tylko 16 dni w miesiącu składka jest naliczana proporcjonalnie do liczby przepracowanych dni i za ten miesiąc będzie wynosić 1 773,96 zł / 30 dni × 16 dni = 946,11 zł.

Po zakończeniu urlopu ojcowskiego przedsiębiorca w pierwszej kolejności musi wyrejestrować się z ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZWUA i na nowo zarejestrować do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZUA.

Czy na urlopie ojcowskim można prowadzić działalność?

Tak – przedsiębiorca korzystający z urlopu ojcowskiego może prowadzić działalność gospodarczą i nie ma obowiązku jej zawieszania. Może obsługiwać klientów, wystawiać faktury i monitorować działania swojej firmy. W przeciwieństwie do zasiłku chorobowego, który wymaga całkowitego zaprzestania pracy, zasiłek ojcowski nie wyklucza kontynuowania działalności zarobkowej.

Zasiłek ojcowski – najczęstsze błędy i wątpliwości przedsiębiorców

Urlop ojcowski dla przedsiębiorcy, choć formalnie dostępny i korzystny, wciąż budzi wiele pytań oraz nieporozumień. W praktyce nie brakuje też błędów, które mogą skutkować odrzuceniem wniosku przez ZUS lub utratą prawa do zasiłku. Oto najczęstsze z nich:

Brak zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego

Wielu przedsiębiorców nie zdaje sobie sprawy, że aby skorzystać z urlopu ojcowskiego i otrzymać zasiłek, konieczne jest wcześniejsze przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w ZUS. Samo prowadzenie działalności gospodarczej nie wystarcza – ubezpieczenie to trzeba zgłosić na formularzu ZUS ZUA.

Zbyt późne składanie wniosku

Prawo do urlopu ojcowskiego wygasa, jeśli nie zostanie wykorzystany do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. Wielu przedsiębiorców odkłada decyzję o urlopie na później, ryzykując przekroczenie terminu i utratę świadczenia.

Mylenie urlopu ojcowskiego z tacierzyńskim

Częstym nieporozumieniem jest utożsamianie urlopu ojcowskiego z tzw. „urlopem tacierzyńskim”. Ten drugi to potoczne określenie części urlopu macierzyńskiego, z którego matka dziecka może zrezygnować na rzecz ojca po wykorzystaniu pierwszych 14 tygodni. Są to dwa różne świadczenia, podlegające innym regulacjom i wymagające odrębnych procedur. Co ważne, ojciec może skorzystać zarówno z urlopu ojcowskiego, jak i z urlopu tacierzyńskiego. Może połączyć te dwa uprawnienia i w ten sposób wydłużyć czas spędzony z dzieckiem.

Obawa przed pracą podczas urlopu

Niektórzy przedsiębiorcy niesłusznie rezygnują z aktywności zawodowej podczas urlopu ojcowskiego, obawiając się, że ZUS zakwestionuje prawo do zasiłku. Tymczasem, zgodnie z przepisami, prowadzenie działalności podczas urlopu ojcowskiego jest dopuszczalne i nie wyklucza wypłaty świadczenia – w przeciwieństwie do zasiłku chorobowego.

2025-04-17

Usługi księgowe
BRGS Biuro Rachunkowe Grzegorz Sasin
Warszawa (Praga)