Zobowiązania podatkowe – czy można je rozłożyć na raty lub umorzyć?

Podatnik lub przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą może znaleźć się w złej sytuacji finansowej i mieć problem ze spłatą swoich zobowiązań podatkowych. Ma wtedy prawo do złożenia wniosku o udzielenie ulgi w ich spłacie. Warunki i tryb składania wniosku określone są przepisami prawa.

Jak złożyć taki wniosek? Od czego zależy jego pozytywne rozpatrzenie? Jakie ulgi przewidują przepisy?

Zobowiązania podatkowe i zaległość podatkowa

Każda osoba, która ma zobowiązanie podatkowe wynikające ze złożonej deklaracji/zeznania ma również obowiązek jego zapłaty w terminach wynikających z przepisów podatkowych. Jeżeli podatek nie zostanie zapłacony w terminie lub zapłacony tylko w części już kolejnego dnia powstaje zaległość podatkowa. Nie ma przy tym znaczenia, jakie są przyczyny braku płatności.

Podatnik, który nie zapłaci w terminie podatku, ma nadal obowiązek jego uregulowania. Ponadto do kwoty podatku doliczane są odsetki podatkowe za zwłokę, liczone za okres, za który występuje zaległość podatkowa.

Jeśli podatnik samodzielnie nie dokona zapłaty organy skarbowe mogą wszcząć postępowanie egzekucyjne, a podatnik zostanie dodatkowo obciążony kosztami jego prowadzenia. Podatnik, który uporczywie nie wpłaca w terminie podatku podlega również karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

By temu zapobiec podatnik może uzyskać od organu podatkowego ulgę w spłacie swoich zobowiązań podatkowych.

Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych

Przepisy przewidują kilka form przedłużenia terminu na zapłatę podatku.

Organ podatkowy na wniosek podatnika może:

• odroczyć termin płatności podatku,
• rozłożyć zapłatę podatku na raty,
• odroczyć zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę,
• rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę,
• odroczyć lub rozłożyć na raty zapłaty odsetek od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek.

Innym rozwiązaniem jest umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowych. Jest to jednak rozwiązanie stosowane najrzadziej.

Przyznanie podatnikowi ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych musi być uzasadnione „ważnym interesem podatnika” lub „interesem publicznym”. Co oznaczają te pojęcia?

„Ważny interes podatnika” oraz „interes publiczny”

Zarówno „ważny interes podatnika” jak i „interes publiczny” nie są zdefiniowane w przepisach podatkowych. Powinny być analizowane w odniesieniu do faktów i okoliczności konkretnej sprawy.

Ogólnie pod pojęciem „ważnego interesu podatnika” należy rozumieć sytuację, w której podatnik z powodu nadzwyczajnych, losowych, niezawinionych przez siebie przypadków nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych. Przyczyną takiej sytuacji mogą być np.: utrata możliwości zarobkowania, utrata majątku (na skutek klęski żywiołowej, pożaru itp.), choroba własna lub członków najbliższej rodziny i związane z nią koszty leczenia.

„Interes publiczny” to z kolei sytuacja, gdy dochodzenie należności może powodować większe koszty, dlatego bardziej opłacalne będzie umorzenie płatności, rozłożenie na raty lub odroczenie terminu płatności. Taka sytuacja może wystąpić, gdy np. podatnik po zapłacie zaległości podatkowej nie będzie w stanie zaspokajać swoich potrzeb materialnych i spowoduje to konieczność sięgania do środków pomocy państwa.

Wniosek o ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych

Aby skorzystać z jakiejkolwiek ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych, podatnik musi złożyć wniosek do organu podatkowego. Wniosek powinien zawierać:

• imię i nazwisko lub nazwę wnioskodawcy,
• adres, dane kontaktowe,
• numer identyfikacji podatkowej (PESEL / NIP),
• numer i serię paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, lub inny numer identyfikacyjny, o ile wnioskodawca nie posiada identyfikatora podatkowego,
• czytelny podpis,
• treść żądania.

W treści żądania podatnik powinien wskazać:

• zobowiązanie podatkowe, którego dotyczy wniosek – tytuł należnego podatku, wysokość zaległości oraz okres rozliczeniowy,
• rodzaj wnioskowanej ulgi – umorzenie, odroczenie lub rozłożenie zapłaty na raty,
• propozycję uregulowania zobowiązania, tj. termin odroczonej zapłaty lub ilość i wysokość rat, w których wnioskodawca będzie mógł uregulować należność,
• uzasadnienie wniosku – opis sytuacji, która jest przyczyną powstania zaległości podatkowej.

Decyzja organu podatkowego

Po złożeniu wniosku, na podstawie treści uzasadnienia, organ podatkowy decyduje, czy podatnik spełnia przesłanki do uzyskania ulgi.

Termin na wydanie decyzji wynosi jeden miesiąc, a w sprawach szczególnie skomplikowanych dwa miesiące. Dodatkowo terminy te mogą być wydłużane, jeśli urząd będzie potrzebował od wnioskodawcy dostarczenia kolejnych dokumentów.

Jeżeli w opinii organu podatkowego za przyznaniem ulgi nie przemawia interes publiczny, ani ważny interes podatnika organ zobowiązany jest odmówić udzielenia ulgi.

Jeśli wniosek podatnika zostanie pozytywnie rozpatrzony nie będzie wobec niego wszczynane postępowanie egzekucyjne ani postępowanie w sprawie sankcji karnych – podatnik nie będzie więc płacił grzywny za nieterminową zapłatę podatku.

W decyzji zostanie określony nowy termin zapłaty odroczonego podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę albo poszczególnych rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa wraz z odsetkami za zwłokę.

Jeśli termin płatności zostanie odroczony lub rozłożony na raty nie są naliczane odsetki za zwłokę od należnego zobowiązania, chyba, że podatnik dokona zapłaty po terminie wskazanym w decyzji. Wówczas odsetki podatkowe za zwłokę naliczane będą nie tylko za okres nowego opóźnienia, czyli między terminem z decyzji o odroczeniu zapłaty a faktycznym terminem zapłaty, ale za cały okres odroczenia zapłaty, czyli od pierwotnego terminu, w którym miał zapłacić.

Jeśli podatnik nie zgadza się z decyzją organu podatkowego może za jego pośrednictwem wnieść odwołanie do drugiej instancji. W przypadku utrzymania decyzji w mocy przysługuje mu jeszcze prawo złożenia skargi administracyjnej, którą zweryfikuje sąd.

Opłata prolongacyjna za ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych

Uzyskanie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych wiąże się z obowiązkiem uiszczenia opłaty prolongacyjnej.

Stawka opłaty prolongacyjnej wynosi 50% stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Przy stawce podstawowej 8% rocznie, opłata prolongacyjna wynosi 4% w skali roku. Pobierana jest wyłącznie od wartości odraczanej lub rozkładanej na raty i tylko za dni, w które doszło do przesunięcia (a nie np. automatycznie za cały rok).

Opłatę prolongacyjną wpłaca się w terminie płatności odroczonego podatku lub raty podatku. Pominięcie opłaty prolongacyjnej lub jej zapłata po terminie powoduje, że automatycznie odsetki od danej należności należy zapłacić za cały okres odroczenia lub rozłożenia na raty.

Co ważne – opłaty prolongacyjnej nie nalicza się w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii albo w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu. Obecnie stan zagrożenia epidemicznego obowiązuje do 31 października 2022 roku.

Umorzenie zaległości podatkowej

Organy skarbowe w szczególnych przypadkach, uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym mogą również w formie decyzji umorzyć zaległości podatkowe w całości lub w części, odsetki za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa, a także opłatę prolongacyjną.

Umorzenie to rozwiązanie stosowane najrzadziej. Co do zasady dokonuje się go na wniosek podatnika. Wyjątkowo organ podatkowy może z urzędu umorzyć zaległość, odsetki lub opłatę prolongacyjną, jeżeli:

• zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne,
• kwota zaległości podatkowej nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
• kwota zaległości podatkowej nie została zaspokojona w zakończonym lub umorzonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym albo sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości,
• podatnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty 5000 zł, i jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.

Podsumowując, warto pamiętać, że przyznanie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych stanowi jednak wyjątek od reguły, a zobowiązania podatkowe należy regulować w ustalonym terminie.

2022-10-27

Usługi księgowe
BRGS Biuro Rachunkowe Grzegorz Sasin
Warszawa (Praga)