Polski Ład – nowe przepisy ograniczające nielegalne zatrudnienie

Od 1 stycznia 2022 roku wchodzą w życie nowe rozwiązania podatkowe i składkowe Polskiego Ładu, które mają na celu ograniczyć nielegalne zatrudnianie pracowników oraz ukrywanie przed właściwymi organami części wynagrodzenia ze stosunku pracy. Za zatrudnienie „na czarno” lub wypłatę „pod stołem” będą grozić surowe sankcje, a cała odpowiedzialność zostanie przeniesiona na pracodawcę.

Nielegalne zatrudnienie i dotychczasowe przepisy

Na początek przypomnijmy, co określamy nielegalnym zatrudnieniem.

Według przepisów jest to:

– zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków, czyli coś, co potocznie nazywamy pracą „na czarno”,
– niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego.

Pracodawca stosuje niedozwolone praktyki również wtedy, gdy płaci swojemu pracownikowi „pod stołem”. W zawartej umowie widnieje tylko część wynagrodzenia, od którego odprowadzane są należne podatki, a pozostała część jest wypłacana w sposób nieformalny, niepozwalający na identyfikację takiego zdarzenia w dokumentach.

Według obowiązujących do tej pory przepisów, gdy organy podatkowe stwierdziły zatrudnienie „na czarno” lub wypłatę pracownikowi części wynagrodzenia „pod stołem”, konsekwencje ponosiły obie strony – pracodawca oraz sam pracownik.

Obaj musieli rozliczyć zaległości w podatku dochodowym i w składkach na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne. Dodatkowo pracodawca-płatnik miał prawo domagać się od obecnego lub byłego pracownika równowartości wpłaconej składki, którą zgodnie z odrębnymi przepisami finansuje pracownik. Dlatego osoby zatrudnione nielegalnie często nie były skłonne, aby dochodzić swoich praw z tytułu nieprawidłowości w sposobie zatrudnienia. Obawiały się odpowiedzialności karno-skarbowej z tytułu osiągania nieopodatkowanych dochodów oraz konieczności odprowadzenia zaległych podatków wraz z odsetkami. Dla tych, którzy mieli zajęte przez komornika konto bankowe, obowiązani byli płacić alimenty, albo nie chcieli stracić świadczeń socjalnych taki rodzaj zatrudnienia mógł wydawać się „wygodny”.

Wraz z wejściem w życie Polskiego Ładu przepisy dotyczące nielegalnego zatrudnienia zmienią się.

„Praca na czarno” – sankcje dla pracodawcy

Zgodnie z przepisami Polskiego Ładu cała odpowiedzialność za nielegalne zatrudnienie zostanie przeniesiona na pracodawcę, który może spodziewać się dotkliwych sankcji.

Pracodawca zapłaci zaległy podatek oraz całość składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

W przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia pracodawca zapłaci zaległy podatek od wynagrodzenia za pracę na czarno lub części wynagrodzenia wypłacanego pod stołem, a także składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe oraz składkę zdrowotną.

Składki pracodawca będzie pokrywał w całości ze swoich własnych środków. Dotyczy to także tej części składek, które na zasadach ogólnych są opłacane przez pracownika. W ten sposób pracownik zachowa w pełni prawo do ubezpieczeń społecznych, chociaż sam nie będzie uczestniczył w ich finansowaniu. Podobnie w przypadku składki na ubezpieczenie zdrowotne. Pracownik zachowa prawo do ubezpieczenia zdrowotnego, pomimo tego, że składki zostaną opłacone przez pracodawcę.

Pracodawcy zostanie przypisany dodatkowy przychód

W przypadku ujawnienia, za każdy miesiąc nielegalnego zatrudnienia pracodawca będzie musiał doliczyć sobie przychód w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia. W 2022 roku będzie to 3010 zł. Co ważne, przychód w takiej wysokości naliczany będzie bez względu na to, czy pracodawca faktycznie wypłacał nielegalnie zatrudnionemu pracownikowi wynagrodzenie i w jakiej wysokości. Od takiego przychodu pracodawca zapłaci również podatek.

Przychodem z działalności gospodarczej będą również przychody z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz przychody ze stosunku pracy w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom.

Wynagrodzenie za pracę na czarno nie będzie kosztem uzyskania przychodu

Wypłacone wynagrodzenie z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz składki od tego wynagrodzenia, które, przypomnijmy, w całości zostaną opłacone przez pracodawcę, nie będą mogły zostać zaliczone przez niego do kosztów uzyskania przychodu.

„Praca na czarno” – skutki dla pracownika

Pracownik zatrudniony „na czarno” lub otrzymujący część wynagrodzenia „pod stołem”, w przypadku ujawnienia tego, nie poniesie negatywnych konsekwencji:

– nie będzie płacił zaległego podatku z odsetkami od dochodów z tytułu nielegalnego zatrudnienia ani od zaniżonych zarobków,
– zaległe składki na ubezpieczenia społeczne od ujawnionego wynagrodzenia zapłaci za niego w całości pracodawca; także te, które na zasadach ogólnych są opłacane przez pracownika,
– uzyska dostęp do opieki zdrowotnej i świadczeń z ubezpieczeń społecznych (emerytur, rent i zasiłków),
– nie będzie odpowiadał karnie za niezapłacenie podatku.

Kiedy nowe przepisy dotyczące nielegalnego zatrudnienia wchodzą w życie?

Jak większość przepisów Polskiego Ładu również te dotyczące nielegalnego zatrudnienia wchodzą w życie 1 stycznia 2022 roku i będą dotyczyły przypadków stwierdzonych od tego dnia.

Co ważne, ustawodawca przewidział również korzystne warunki legalizacji zatrudnienia.

Jeśli pracodawca do końca roku 2021 zdecyduje się uregulować zgodnie z prawem umowę ze swoim pracownikiem to w 2022 roku ani on, ani pracownik nie zapłacą zaległych zobowiązań za rok 2021 i lata wcześniejsze. Wyjątkiem będą sytuacje, gdy przed 1 stycznia 2022 roku wszczęte zostało wobec pracodawcy postępowanie w związku z tym nielegalnym zatrudnieniem lub nieujawnieniem części wynagrodzenia ze stosunku pracy.

2021-12-29

Usługi księgowe
BRGS Biuro Rachunkowe Grzegorz Sasin
Warszawa (Praga)